Messier 1 – Yengeç Bulutsusu
Charles Messier bir kuyruklu yıldız avcısıydı. Teleskobuyla tüm gökyüzünü yeni bir kuyruklu yıldız bulmak için tararken işini en çok zorlaştıran şey kuyruklu yıldıza benzeyen ama kuyruklu yıldızın aksine hareket etmeyen cisimlerdi. O da kendisine ve diğer gözlemcilere yardımı olması için gökyüzünde kuyruklu yıldız olmayan cisimlerin bir listesini hazırlayıp 1771’de Fransız Bilim Akademisi’ne sundu. Böylece içinde gökyüzündeki birçok bulutsunun, yıldız kümesinin ve gökadanın bulunduğu, astronomlar için çok yararlı olan Messier Katalogu oluşmuş oldu. Bu yazı dizisinde bu ünlü katalogdaki gök cisimlerini tek tek ele alacağız.
Bu cisimlerden ilki Boğa Takımyıldızı’nda bulunan Yengeç Bulutsusu ‘dur. 1731 yılında John Bevis tarafından gözlemlenmiştir. 1900’lerin başında bulutsunun belli aralıklarla çekilmiş fotoğrafları incelenerek bulutsunun genişlediği anlaşılmıştır. Günümüzdeki genişleme hızı saniyede 1500 kilometredir. Genişleme hızına ve bulutsunun büyüklüğüne bakarak yaklaşık 900 yıl önce oluştuğu tahmin edilmiştir. İlginçtir ki, Çinli astronomlar 1054 yılına ait kayıtlarında gökyüzünde aniden beliren ve yaklaşık bir ay boyunca gündüz bile görülebilen parlak bir yıldızdan bahsetmişlerdir. Daha da ilginci, bu nerden geldiği belli olmayan yıldızın da gökyüzünde Yengeç Bulutsusu ‘nun olduğu bir yerde ortaya çıkmış olmasıdır. Gökyüzünde birden ortaya çıkıp gündüz bile görülebilecek kadar parlak olan tek şey süpernovadır ve koskoca Samanyolu gökadasında tahmini ancak 50 yılda bir gerçekleşmektedir. Bu bilgiler ve yapılan çalışmalar ışığında bu bulutsunun 1054 yılında patlayan yıldızın kalıntıları olduğu netleşmiştir.
Bulutsunun merkezinde patlayan yıldızın enkazı bulunmaktadır: bir atarca. Saniyede 30 kez dönen küçük bir şehir büyüklüğündeki nötron yıldızı. Atarcalara burada değinmeyeceğim, onları başka bir yazıda ayrıntılı ele alacağım.
Bulutsuyu gökyüzünde bulmak için Avcı takımyıldızından yola çıkmak iyi bir fikir. Ancak belirtmeliyim ki çıplak gözle görülemiyor. En azından iyi bir dürbün ve uygun hava koşulları gerek.
Gökcisminin fiziksel özellikleri ise şu şekilde:
Görünür Parlaklık: +8.4 kadir
Uzaklık: 6500 ± 1600 ışık yılı
Genişlik: 13 ± 3 ışık yılı
Bulunduğu takımyıldızı: Boğa Takımyıldızı
Messier Cisimleri yazı serimizi ziyaret ederek, bu konu hakkında yazılmış diğer Messier Cisimleri hakkındaki yazılarımızı da okuyabilirisiniz.
Bilimle kalın!
Ayşegül Şen
Kaynaklar ve ileri okuma:
